Kierowcy, szczególnie nieostrożni, świetnie wiedzą, jakie niebezpieczeństwa kryje ul. Wzgórze w centrum Bielska-Białej. Z badań archeologicznych wynika, że kiedyś było jeszcze gorzej. Na stromiźnie na wysokości zamku zaprzęgi konne zsuwały się po oblodzonym bruku. Dlatego drogę poszerzono i złagodzono jej spadek. Czy wiedzą Państwo, że w tym celu obniżono grunt nawet o 1,5-2 m? Do nowego poziomu dopasowano również spadki okolicznych ulic. Jednak od tamtej pory zimą na stromej drodze wpadł w poślizg już niejeden samochód. Może nie tędy droga?
Na zamku Sułkowskich otwarto w piątek wystawę pt. Archeologia Bielska-Białej. Odkrywanie miasta. To pierwsza próba podsumowania prac bielskich archeologów, prowadzonych od okresu przedwojennego aż po czasy obecne. Kuratorami wystawy są Bożena i Bogusław Chorążowie.
Czytaj: Drewniane wodociągi w średniowiecznym Bielsku. Rewelacyjne odkrycia na Rynku ZDJĘCIA i FILM
Średniowieczne fortyfikacje
Badania archeologiczne na terenie miast mają szczególne znaczenie w przypadku takich ośrodków, jak Bielsko, gdzie nie zachował się własny zasób źródeł historycznych dotyczących genezy, uwarunkowań przestrzennych, infrastruktury czy wyglądu miasta na przestrzeni lat. Bielsko nie posiada bowiem zachowanego aktu lokacyjnego, a najstarsza ikonografia pochodzi dopiero z 1801 roku. Większość dokumentów miejskich spłonęła w wielkich pożarach w XVII i na początku XIX wieku.
W takich sytuacjach archeologia odtwarza proces powstawania miasta na podstawie badań wykopaliskowych oraz odnosi się do prawdopodobnych dalszych faz jego rozbudowy. Z badań wynika, że Bielsko podobnie jak inne średniowieczne miasta miało swój system fortyfikacyjny.
Jak piszą Bożena i Bogusław Chorążowie w pracy „Odkrywanie miasta. Bielsko-Biała w świetle badań archeologicznych”, najstarszy obronny wał ziemny usypano m.in. na pozostałościach z XIII-XIV wieku. Jego obecność potwierdzono w obrębie posesji Piwowarska 1, rejonu ul. Krętej i pośrednio w rejonie placu św. Mikołaja i zamku Sułkowskich.
Fosa z mostem zwodzonym
Jeszcze w średniowieczu wał ziemny został zastąpiony murem kamiennym z wapienia. W części fundamentowej mury miały ok. 2,20 m grubości, co może wskazywać na ich znaczną wysokość – uważają archeolodzy. Średniowieczny bruk został odkryty podczas badań wykopaliskowych w obrębie posesji Podcienie 5 i w rejonie ul. Krętej.
Miasto posiadało dwie bramy. Dolną zidentyfikowano podczas badań w przyziemiu wieży zamkowej. Była to czworokątna wieża o wymiarach 10×10 m z przejazdem pośrodku o szerokości 4 m. Brama górna została odsłonięta w obrębie ul. Piwowarskiej na wysokości zbiegu z ul. Św. Trójcy, Waryńskiego i Sobieskiego. Miała wymiary 11×7 m z przejazdem pośrodku o szerokości 3-3,5 m, wzmocnionym zapadnią. Część zachodnia wieży była wysunięta w fosę zabezpieczoną przed nieproszonymi gośćmi mostem zwodzonym.
Zewnętrzny mur obronny
W XVI wieku doszło do rozbudowy bielskich fortyfikacji. Powstał wtedy drugi, zewnętrzny mur obronny (m.in. wzdłuż ul. Orkana i Waryńskiego). W 1521 roku książę cieszyński Kazimierz II przekazał miastu dochody z książęcego browaru, które przeznaczono na budowę muru.
Przywołaną na wstępie regulację ul. Wzgórze, która była częścią traktu cesarskiego, przeprowadzono w połowie XIX wieku. Ze względu na znaczną deniwelację terenu zagrożona była okoliczna zabudowa. Aby wzmocnić podkopane fundamenty wieży zamkowej oraz kamienic przy ul. Wzgórze 9 i 11, powstał obszerny taras wokół wieży oraz schody prowadzące na poziom traktu podcieniowego, co potwierdzają badania Bożeny i Bogusława Chorążych z lat 2007-2008.
Na wystawie „Archeologia Bielska-Białej. Odkrywanie miasta” szczególnie efektowna jest ekspozycja przedmiotów codziennego użytku dawnych bielszczan, które odkryto w trakcie badań archeologicznych. Wystawa w zabytkowej sieni skrzydła północnego zamku, gdzie do dzisiaj zachowały się pozostałości kamiennych murów średniowiecznych, została zaaranżowana w formie uliczki wypełnionej straganami.
Znajdują się tam naczynia gliniane, fajansowe, porcelanowe i szklane, militaria, narzędzia, ozdoby i części stroju, monety i przedmioty z kamienia, skóry oraz drewna. W średniowiecznej piwnicy pokazano kamienne i ceglane elementy architektoniczne odkryte na terenie miasta i zamku.
Robert Kowal
Na filmie: Bożena Chorąży oprowadza po ekspozycji w sieni zamkowej, gdzie na straganach zgromadzone są przedmioty odkryte podczas prac wykopaliskowych.
4
0
0 komentarzy